مشروطیت
در عصر مشروطیت مردم مسلمان ایران ، با تأسی به سرور و سالار شهیدان (ع) به رهبری علمای بزرگ علیه استبداد قاجار به مبارزه برخاستند و توانستند رژیم قاجار را مجبور به پذیرش مشروطیت نمایند .
در عصر پهلوی اول
تاثیر شگفت عزاداری بر خامس آل عبا ، درجلوگیری از غرب گرائی و سقوط ایران به دامان غرب اسعمارگر ، باعث شد که ممنوعیت و نابودی عزاداری در دستور کار رژیم ضد دینی پهلوی قرار گیرد که با خشونتی زایدالوصف به جنگ ایران و اسلام آمده بود . تاریخ نگاران سیاسی در این باره می نویسند :
محرم سال 1323ق / 1281ش . به دلیل نا آرامی هایی که منجر به نهضت مشروطیت شد ویژگی خاصی دارد. فرا رسیدن ماه محرم و برپائی مجالس عزاداری فرصت خوبی برای افشای نفوذ خارجیان در ارکان کشور بود . همچنین در محرم سال بعد علما در حرم عبدالعظیم(ع) تحصن نموده ، از شاه خواستار بر قراری حکومت قانون بودند که مورد موافقت شاه قرار گرفت. تحصن علمای گیلان نیز در پنجم محرم همین سال ، با پذیرش شرایط آنها توسط حاکم گیلان ، خاتمه یافت . در این سال به دستور شاه مراسم تعذیه خوانی در تکیه دولت منعقد شد . عین الدوله نیز در دهه اول محرم ، مراسم روضه خوانی داشت .
عصر رضاخان
در سال 1316ش رضاخان پهلوی به منظور اجرای فرامین استعمار گران . عزاداری را ممنوع کرده بود . مسلمانان ایران برغم استبداد پهلوی در بدترین شرایط در داخل سرداب ها و زیر زمین ها تا نیمه های شب و سحرگاهان برای سرور شهیدان (ع) اقامه عزا می کردند . در خاطرات مربوط به آیت الله شاه آبادی آمده است که ایشان در سالهای ممنوعیت عزاداری . در روز تاسوعا و عاشورا در مسجد جامع بازار (تهران) مراسم زیارت عاشورا بر پا کرد .
دولتمردان رضا شاهی به یقین دریافتند که نمی توان مردم را از عاشورا و حسین مظلوم جدا کرد . علاقه به امام حسین (ع) و عزاداری برای او ریسمان محکمی بود که دلهای همه ایرانیان را به هم پیوند زده بود .
عاشورا در عصر پهلوی دوم
مصداق کامل نمونه بارز وحدت ملی را در روز عاشورای سال 57 می توان به تماشا نشست . نقش وحدت آفرین قیام حسینی در دو روز تاسوعا و عاشورای همان سال به نمایش در آمد. دوست و دشمن به عیان دیدند و با تمام وجود دریافتند که آن روز قطره ها دریا و مردم سراسر یکدست و یکنواخت شدند و طومار پهلوی را برای همیشه برچیدند.
کلمات کلیدی:
جانشین شایسته امام راحل، مقام معظم رهبری در مورد سیره امام(ره) در احیای عاشورا می فرمایند :
« امام ... بین جهت گیری سیاسی مترقی انقلابی با جهت گیری عاطفی در قضیه عاشورا پیوند زدند . ... ذکر مصیبت را احیا کردند فهماندند که این یک چیز زائد و تجملاتی و قدیمی و منسوخ در جامعه ما نیست . این یک چیز لازمیست ؛ یعنی امام حسین (ع) و ذکر مصیبت آن حضرت و بیان فضائل آن بزرگوار و مصائب آن بزرگوار به شکل رایج و معمول و گریه آور و عاطفه برانگیز و تکان دهنده دلها باید در بین مردم ما باشد بلکه از آن چه که هست قوی تر هم باشد چه به شکل روضه خوانی و چه به صورت مراسم عزاداری گوناگون که بر این مطلب بارها ایشان تأکید کردند، عملا هم خود ایشان وارد می شدند » سخن آفتاب ص 124
مرجع بزرگ تقلید شیعه ولی امر مسلمین که همچون امام و مراد خویش در زبان و عمل به اقامه عزای سالار شهیدان مبادرت می نمودند ، در ضمن سخنانی می فرمایند :
« ... خدا می داند در طول تاریخ ، هیچ حرکتی به شکوه و عظمت حرکت حسینی نیست . حسین بن علی (ع) در یک دنیای تاریک که هیچ کس با او نبود ، با یک عده افراد معدود حرکت کرد ... انتظار این حادثه را داشت ... شهادت خود را هم می دید . حرکت امام حسین (ع) یک حرکت آموزنده بود می خواست یاد بدهد می خواست به همه دنیا بفهماند که وقتی شرایط این جور است که ظلم حکومت می کند ، قرآن مهجور می ماند ، افرادی در راس حکم قرار می گیرند که از خدا و از دین بیگانه اند و قطار منظم دین از خط خارج شده است آن وقت هر کس که حسین (ع) را امام می داند ، بلکه هر کسی پیغمبر (ص) را پیغمبر می داند باید قیام کند . » در مکتب جمعه ص 142
امام المسلمین در جای دیگر می فرماید :
« و انا من حسین یعنی این پیامبر (ص) زنده شده حسین بن علی (ع) است . آن روی قضیه این بود ؛ این روی سکه ، حادثه عظیم و حماسه پر شور و ماجرای عاشقانه عاشوراست که واقعا جز با منطق عشق و با چشم عاشقانه نمی شود قضایای کربلا را فهمید . باید با چشم عاشقانه نگاه کرد ، تا فهمید حسین بن علی(ع) در این تقریبا یک شب و نصف روز ، یا حدود یک شبانه روز از عصر تاسوعا تا عصر عاشورا چه کرده و چه عظمتی آفریده است . لذاست که در دنیا باقیمانده است و تا ابد هم خواهد ماند . » روزنامه جمهوری اسلامی ،شماره 5477 (19/2/77)ص2
معظم له در مورد محتوای مجالس عزاداری سیدالشهدا می فرمایند : « مجالس عزاداری امام حسین(ع) باید عُلقه و روابط عاطفی و محبت به اهل بیت (ع) را افزونتر و مستحکم تر کند ... » بوی عشق ص 304
مقام معظم رهبری درباره هیئت های مذهبی عزادار فرمودند : « حرکت موکب های حسینی در دهه اول ماه محرم به مانند جاری شدن آب بارانی است که تمام پلیدیها و تلقینات فاسد دشمنان را از محیط جامعه می زداید و به آن روح تازه ای از عشق و ایمان الهی می دمد .» روزنامه رسالت 13/5/73ص2
کلمات کلیدی:
